Een dagje uit mijn leven in Ghana

Vandaag is het zaterdag. Ik word wakker door het geluid van afvalcontainers die in de buurt verplaatst en waarschijnlijk geleegd worden. Het is pas half 6, maar het leven begint hier vroeg. Het heeft me wat tijd gekost om uit te vinden waar dat gerommel, voor mij midden in de nacht, nou vandaan komt en me ervan te vergewissen dat het echt niet iemand was die aan mijn voordeur stond te trekken om in te breken. Ik woon tenslotte niet meer in de grote stad maar in een klein en veilig dorpje en eigenlijk zou ik hier met een gerust hart nooit mijn deuren op slot hoeven te draaien aangezien niemand het in zijn hoofd haalt me ook maar een haar te krenken. Ik besluit me nog even om te draaien om verder te slapen en realiseer me weer even dat ik de luxe heb om in een huis te wonen waar een hele grote watertank op het dak staat waar regenwater in wordt opgevangen, waardoor er water uit de kraan komt als ik die open draai. Bijna geen van mijn vrienden en collega’s hebben die luxe en zij zijn nu al wakker om water te halen uit de bron even verderop. Water om mee te douchen of te gebruiken voor de toilet. Net zoals het water uit mijn kraan, kun je dit water ook niet drinken. Water om te drinken koop je hier in flesjes of, een heel stuk goedkoper, uit zakjes waar dan 500 ml in zit. Voor mij altijd veel te veel ineens, dus ik giet de zakjes water altijd over in een van mijn flesjes.

Rond een uurtje of half 8 word ik wakker gebeld door Patricia, mijn Ghanese vriendinnetje. Eigenlijk zou ik best langer kunnen slapen, maar ik weet dat als ik niet opneem, ze waarschijnlijk een kwartier later voor de deur van mijn huis staat om te kijken of het wel goed met me gaat. De sociale controle is hier erg groot, waar ik in het begin aan moest wennen maar wat aan de andere kant ook heel fijn en veilig aanvoelt. Ik vind het nu heel normaal om mijn vrienden, collega’s maar zelfs ook mensen die ik op straat tegenkom en een praatje met me maken, te vertellen dat ik bijvoorbeeld een weekend weg ga, dus dat ik er even een aantal dagen niet ben. Des te leuker dat al die mensen dan een week later geïnteresseerd vragen hoe het was.

Nadat Pat gevraagd heeft hoe ik geslapen had en of het goed met me gaat, vraagt ze me wat ik vandaag ga doen. Daar heb ik eigenlijk nog niet echt over nagedacht. Ze vertelt me dat ze later in de ochtend wel langs zal komen zodat we iets samen kunnen gaan doen. Ze moet eerst thuis helpen met eten maken, wassen en schoonmaken. Patricia woont samen met haar 5 zussen en broertjes, haar ouders, haar tante en oom en hun 4 kinderen samen in een huis. Het huis heeft een erf, waar haar familie voor een groot deel van de dag hun tijd doorbrengt met bij elkaar zitten, eten maken in van die grote kookpotten op een vuurtje en waar de was wordt opgehangen. Het leven in Ghana speelt zich namelijk voornamelijk buiten af. Het huis is niet heel groot, dus privacy is er haast niet en een eigen slaapkamer natuurlijk al helemaal niet.

Aangezien ik toch niet echt meer kan slapen, en er vast binnenkort wel weer iemand anders aan mijn voordeur zal staan, besluit ik maar om onder mijn klamboe vandaan te komen en te gaan douchen. Het water is koud, maar door de boiler is de echte kou er in ieder geval vanaf. Ik bedenk me weer hoe blij ik ben met de luxe van water uit de kraan. De mensen om me heen douchen zich met een grote emmer veelal koud water, een bucket shower. Na mijn kleren (een rokje en een shirtje aangezien het hier bijna nooit echt koud is) aangetrokken te hebben en weer in mijn slippers geschoten te zijn, neem ik wat thee en brood als ontbijt en ga ik buiten in mijn serre (zonder ramen maar met gaas tegen de insecten) zitten, een van mijn favoriete plekjes in Ghana met uitzicht op palmbomen en fruitbomen die in mijn tuin staan. Ik zit nog niet of Joy, een van mijn collega’s maar tevens ook een goede vriend, staat voor de deur. Hij vraagt me of ik goed geslapen heb en wat mijn plannen zijn. Ik vertel hem dat Patricia straks komt en hij stelt voor om in de tussentijd het Ghanese spel met houten bakjes en knikkers te spelen dat hij me een tijd terug geleerd heeft om te spelen en dat op mijn tafel staat. Ik ben er nog lang niet zo goed in als Joy, dus ik verlies keer op keer. Maar dat geeft niks, we hebben er veel plezier in en Joy vertelt me ondertussen veel over zijn leven in Ghana, zijn jeugd, zijn dromen, leert me wat woordjes Twi en helpt me met het verklaren van vragen die ik heb na aanleiding van ontmoetingen met mensen. Waarom kijken mensen me altijd raar aan als ik met mijn linkerhand zwaai? Omdat je in Ghana altijd met je rechterhand zwaait. Waarom drinken de mensen hier haast alleen maar water? Omdat dingen als sapjes, cola en andere dranken allereerst vrij veel geld kosten, en daarnaast, omdat dat eigenlijk alleen maar feestjes gedronken wordt. Heel fijn om iemand te hebben die me met de culturele verschillen helpt.

Ondertussen heb ik voor hem een sapje ingeschonken wat hij dankbaar opdrinkt en heb ik er plezier in dat ik hem andersom ook wat van mijn cultuur en gewoontes kan laten zien en in kan delen. Een paar maanden geleden toen heb ik hem vroeg of hij een sapje of water wilde keek hij me bijna verschrikt aan en koos bescheiden voor water. Door onze gesprekken, en mijn uitleg dat ik in Nederland vooral sapjes drink en amper water, en dat sapjes dus voor mij heel gewoon zijn om aan te bieden, kiest hij nu voortaan vaak daarvoor.

Rond 11 uur is Pat er. Ik vraag haar of ze al ontbeten heeft, waarop ze nee zegt. Veel van de mensen om me heen nemen in de ochtend vaak alleen thee, en eten dan iets zwaars rond een uurtje of 11 en eten dan in de avond wat rijst of iets anders lichts. We besluiten kenkey of fufu te gaan eten bij een mevrouw die in het dorp woont. Dat is zo heerlijk aan Ghana, overal aan de straat wordt er eten gemaakt en verkocht. Overal ruik je de geur van eten dat gemaakt wordt en ook van vers fruit dat te koop is. Voor nog geen euro heb je een hele maaltijd waardoor je de rest van de middag niks meer hoeft te eten. Natuurlijk moet je wel een beetje weten waar het eten goed en hygiënisch genoeg bereid is, anders heb je kans op een paar dagen quality time met je toilet ;-)

Onderweg pluk ik nog even wat mango’s uit de boom die in mijn tuin staat. Verse mango’s, direct van de boom! Ze zien er natuurlijk niet zo mooi uit als de mango’s in de supermarkt in Nederland, maar smaken 100 keer lekkerder, zijn veel gezonder en bevatten in ieder geval geen kunstmatige stoffen. Hetzelfde geldt voor de lelijke tomaatjes, de raar uitziende worteltjes en de kromme boontjes. Een tijdje terug heb ik zelfs de koe in de vriezer van de kantine gevonden die ik toch echt een paar dagen daarvoor nog rond had zien lopen… Ik stond er nooit echt bij stil waar die mooi gesneden biefstukjes in het koelvak van de supermarkt of de ananas in stukjes bij de AH nu eigenlijk vandaan komen.

We lopen het terrein af en vervolgen onze route over een van de vele rode (zand)weggetjes, verder de heuvel af. Overal op de weg liggen stenen, takken en zitten er kuilen in de weg. Het is dus goed opletten waar we onze voeten neerzetten. We nemen de shortcut en lopen tussen allerlei verschillende huisjes door. Hoe verder je van de enige asfalt weg die in Abetifi ligt, af loopt hoe armoediger en kleiner de huisjes worden. Naast de weg staan er vaak stenen huizen. Daarachter komen dan de houten huisjes, gevolgd door de golfplatenhuisjes. We groeten de mensen die we onderweg tegenkomen vriendelijk en de kinderen roepen nog steeds Obruni, Obruni naar me. Als ik omkijk en zwaai, beginnen de gezichtjes te stralen en zwaaien ze heel hard terug. Ook de oudere mensen beginnen te glimlachen als ik hun begroeting met een paar woordjes Twi beantwoord. Overal zie je geitjes en kippen los lopen en voor ons uit zien we ook diverse hagedissen, in allerlei verschillende kleuren, wegschieten. De prachtige tropische palmbomen steken in de verte boven de huisjes uit, en maken het plaatje compleet.

Aangekomen bij het houten gebouwtje, een van de vele chop barretjes die je hier ziet, worden we met een grote glimlach begroet door een vrouw die al fufu aan het maken is. De pan soep die je met de fufu eet staat al op een in de gemaakt vuurtje te pruttelen. We gaan het hutje binnen en gaan bij een van de 4 kleine tafeltjes zitten. Op de tafel staat al een kom met water en een fles afwasmiddel. Veel van het eten wordt hier met je handen gegeten en dan was je vantevoren natuurlijk even je handen. Na gegeten te hebben rekenen we af, zo’n 3 euro in totaal voor ons drietjes.

We lopen verder de heuvel af naar het taxistation/plein waar we muziek vandaan horen komen. Hoe dichter bij we komen, hoe meer mensen we tegen gekomen gekleed in zwart en rood. Blijkbaar is er een begrafenis in het centrum aan de gang. Iedereen gaat dan gekleed in rode en zwarte traditionele Ghanese kledij. Begrafenissen zijn hier soms eerder vrolijke aangelegenheden dan verdrietige en duren ook een heel weekend. Tijdens zulke begrafenisweekenden worden meerdere mensen tegelijkertijd begraven. Op vrijdag komen alle gasten dan naar Abetifi gereisd. Op zaterdagochtend vindt dan de begrafenis plechtigheid plaats en wordt het lichaam door de familie naar de begraafplaats gebracht. Daarna verzamelt iedereen zich in het centrum/taxiplein. Er zijn een hoop party tenten neergezet met in de schaduw hiervan honderden plastic stoeltjes waar de gasten zitten. Ze worden vermaakt door verschillende traditionele optredens van artiesten. Dansen en muziek spelen een hele grote rol in het Ghanese leven. Overal waar je loopt hoor je muziek en heel vaak ook mensen dansen. En dat kunnen ze goed! Ik sta altijd met verbazing te kijken dat zelfs de allerkleinste kinderen van een paar jaar al zo goed kunnen dansen. Kon ik dat ook maar!

Na een hele tijd van de muziek genoten te hebben en mensen gekeken te hebben besluiten we een taxi te nemen die ons naar Nkawkaw zal brengen, een stadje zo’n 25 minuten rijden de berg af waar Abetifi op de top ligt. We houden een taxi aan waar al 2 mensen in zitten. Ach, een beetje opschuiven en dan kunnen wij drieën er ook echt nog wel bij. Wordt niet zo heel moeilijk over gedaan hier in Ghana. In Nkawkaw aangekomen moet ik weer even wennen aan de warmte en de drukte. We besluiten om nog een stukje verder te reizen en gaan op zoek naar een trotro, een klein busje waar zo’n 15 mensen in passen. Ik zie een Nederlands busje met “erkende verhuizers” erop en moet even lachen. Volgens mij gaan veel afgekeurde auto’s hier heen, worden ze een beetje opgelapt en functioneren ze vervolgens nog vele jaren als trotro. Als auto’s het dan echt niet meer doen worden ze gewoon ergens langs de weg, op een erf of bij een garage gedumpt en zie je vervolgens vele roestende autowrakken als onderdeel van het landschap.

In de trotro is het wachten totdat alle plekken bezet zijn voordat de trotro vertrekt. Soms heb je pech en soms geluk. Vandaag hebben we geluk en vertrekken we een klein half uurtje later naar Adowso, een klein plaatsje vanwaar we met een bootje het Volta meer over gaan varen. Mijn Ghanese vrienden vinden het best spannend aangezien ze eigenlijk nauwelijks tot niet kunnen zwemmen. Ik sta er haast nooit bij stil dat dingen die voor mij zo normaal en vanzelfsprekend zijn, zoals kunnen zwemmen, het lopen op een roltrap, autorijden en het kunnen fietsen voor hen iets uitzonderlijks is. Aan de andere kant zijn heel veel dingen andersom voor mij heel uitzonderlijk. Waar ik gewend ben afval altijd in een afvalbak te gooien, zijn de afvalbakken hier nauwelijks te vinden en wordt alles gewoon langs de kant van de weg gegooid. Ook openbare toiletten zijn er nauwelijks waardoor het dus geen uitzondering is dat je een trotro langs de kant van de weg ziet stoppen en dan vervolgens mensen de bosjes in ziet lopen.

Al reizend naar Adowso krijg ik geen genoeg van het prachtige landschap. Overal zie je prachtige bomen, planten en mooie heuvels. Het is nergens hetzelfde. De wegen zijn hier alleen helaas minder prachtig. Overal zitten er grote kuilen in de weg, waardoor het soms voelt alsof je in een achtbaan zit en net zo door elkaar geschud wordt. In de dorpjes waar we doorheen rijden zitten overal groepjes mensen in de schaduw bij elkaar, wordt er eten bereid, liggen er mensen te slapen of wordt er gewoon gezellig gekletst. Als we even stil staan voor een verkeersopstopping komen er van alle kanten vrouwen met grote bakken op hun hoofd met etenswaar (water, ijsjes, brood, ananas, etc.). Je kunt het zo gek niet bedenken of je kunt het onderweg kopen. Supermarkten zijn hier alleen te vinden in de grote steden.

Bij het meer aangekomen verlaten we de trotro, betaal ik de chauffeur omgerekend zo’n 3 euro voor ons drieën en lopen we naar de schattige houten bootjes met kleine motoren waarmee we zo het meer over gaan steken. Na Joy en Patricia verzekerd te hebben dat er echt niks kan gebeuren, varen we naar de overkant en zie ik mijn vrienden zichtbaar genieten van deze ervaring. Aan de overkant aangekomen merken we dat onze magen ondertussen best knorren en zie ik tot mijn vreugde een restaurantje waar we pizza kunnen eten. Pizza is iets wat mijn vrienden eigenlijk nog nooit gegeten hebben aangezien het voor Ghanese begrippen best prijzig is en er sowieso eigenlijk amper restaurantjes zijn omdat haast niemand het geld heeft om uit eten te gaan. Ik besluit om ze te trakteren. Ik vertel ze dat ze niet op de prijzen moeten letten, maar gewoon moeten kiezen waar ze zin in hebben en een klein uurtje later maken ze dan kennis met wat voor mij soms haast wekelijkse kost is. Ze vinden het heerlijk en voldaan verlaten we even later het restaurantje en gaan we dezelfde weg weer terug naar huis.

Weer thuis aangekomen is het ondertussen al vrij laat en nemen we voor mijn deur afscheid van elkaar en bedanken Joy en Pat me uitgebreid voor dit leuke uitje. Ik bedank hen voor het me weer veel nieuwe dingen hebben laten zien van dit prachtige land, de geweldige natuur en de bijzondere mensen en hun interessante cultuur die dit voor mij als een tweede thuis laten voelen. Terwijl het zachtjes begint te regenen, gevolgd door veel hardere regen, onweer en harde windstoten, valt de elektriciteit uit en zoek ik op de tast mijn bedje op en val ik met een tevreden gevoel in slaap...